1917-ci ilin fevralında yüz minlərlə etirazçı və qiyamçılar burjua-demokratik inqilabla Rusiyanın Petroqrad şəhərinin küçələrinə çıxaraq çarın dəyişdirilməsini tələb etdilər. İnqilabdan dərhal sonra çar istefa verdi və müvəqqəti hökumət quruldu. Hökumətin liberal islahatlar aparmasına baxmayaraq, bu Rusiyanı doymaq bilməyən tələblərinin fevral inqilabına səbəb olan Birinci Dünya Müharibəsindən çıxarmadı. Oktyabr ayında Vladmir Leninin başçılıq etdiyi bolşeviklər müvəqqəti hökuməti devirdilər və ölkəyə nəzarəti ələ keçirdilər, hansı ki şiddətli müxalifət və Rusiya Vətəndaş Müharibəsi ilə nəticələndi. Tezliklə yeni bir Qazax dövlətçiliyinin qurulması məsələsi son dərəcə aktuallaşdı. Müasir və muxtar bir qazax millətinin yaradılmasını istəyən Qazax millətçi hərəkatı Alaş Orda, xüsusən də Rusiya Vətəndaş Müharibəsində Ağ Ordu ilə müttəfiq olaraq bolşeviklərə hakimiyyətin verilməsinin qarşısını almaq üçün qəti addımlar atdı. Ancaq Bolşeviklərə qarşı mübarizə aparan generallar tərəfindən Rusiyanın ali hökmdarı seçilən Kolçak, özünü Ağ Rusiyanın diktatoru elan etdi, Qazaxıstanın liberal, demokratik Ağ müttəfiqlərini sıxışdırdı və Alaş Ordanı bolşeviklərlə birləşməyə məcbur etdi. Oturuşmuş ədəbiyyatda, Alaş Orda üzvlərinin Sovet suverenliyini qəbul etdikdən sonra zəif və siyasi baxımdan diqqətdən kənarda qaldıqları anlaşılır. Bu araşdırma, əksinə olaraq, Alaş Ordanın 1920 -ci illərdə Qazaxıstanı təhsil yolu ilə modernləşdirmək üçün hazırladığı motivlərlə Sovet Qazaxıstanına fəal təsir göstərməyə davam etdiyini iddia edir. 

​

          Alaş Orda bolşeviklərlə əməkdaşlıq etməzdən əvvəl, 1917 -ci ilin noyabrında Kazak dövri nəşrində dərc olunan Alaş Partiyası Proqramı, Alaş Ordanın Qazaxıstanı modernləşdirməyə sadiqliyini əks etdirir. Onların iki məqsədi, "Qazax xalqını müstəmləkə asılılığından qurtarmaq və ... millətin sosial və iqtisadi geriliyini aradan qaldırmaq" idi. Alaş Orda, qazaxların irəliləməsinin yeganə həll yolunun müasir bir cəmiyyət qurmaq olduğuna inanırdı. Ən əhəmiyyətlisi, qazaxlara muxtariyyət verən demokratik, federal bir parlamentli Rusiya Respublikasının qurulmasını istəyirdilər. Bu modernləşmə missiyası, bolşevik proqramı ilə mübahisəli deyildi. 1923 -cü ilin iyulunda yekunlaşan və 1924 -cü ilin yanvarında təsdiqlənmiş SSRİ konstitusiyası, Leninin birliyə "hər kəsin birlikdən sərbəst şəkildə çıxma hüququ" verən "bərabər hüquqlu xalqlar federasiyası" olaraq bağlılığını sənədləşdirdi. Bolşeviklər, Alaş Ordaya uyğun olaraq, fərqli millətlərin ərazi muxtariyyətinə sahib olduqları bir federasiya fikrinin tərəfdarları idilər. İdeologiyadakı bu oxşarlıq, çox güman ki, Alaş Ordanı qazax millətini modernləşdirmək üçün bolşeviklərlə əməkdaşlığa sövq etdi. 

​

          Bolşevik hakimiyyəti altında Qazaxıstanda kütləvi təhsil və savadsızlığa qarşı mübarizə səyləri gücləndirildi. Alaş Orda partiya proqramının doqquzuncu məqaləsində hər kəsin təhsildən eyni dərəcədə faydalanması lazım olduğu qeyd olunurdu. Alaş, ilk illərdə təhsilin pulsuz və ana qazax dilində olmasını da tələb edirdi. Bolşeviklər də SSRİ dövründə Qazaxıstanda savadsızlığa qarşı kampaniyanı gücləndirərək kütlələrə pulsuz təhsil verilməsinin çox güclü tərəfdarları idilər. Stalin, 1923 -cü ilin iyununda Mərkəzi Komitənin Dördüncü Konfransında çıxış etdi; burada iştirakçılar "yerli əhalinin mədəni səviyyəsini yüksəltmək" üçün nə edilməli olduğunu müzakirə etdilər. Bəzi ehtiyaclar arasında "yerli dillərdə aparılacaq bütün siniflərdəki təhsil müəssisələri şəbəkəsinin" genişləndirilməsi və "yerli dildə savadlılığın yayılması üçün cəmiyyətlər şəbəkəsinin yaradılması" da var idi. Bir hesablamaya görə, 1920 -ci ildə köçəri qazax əhalisinin doxsan faizi savadsız idi. Savadlılığın ali məqsədinə çatmaq üçün bolşeviklər savadlı, yerli işçilər tələb edirdilər. Bolşevik hakimiyyəti, beləliklə, Alaş Orda üzvlərinin qazax kütlələrini maarifləndirmək məsuliyyətini öz üzərlərinə götürdükləri “Qazaxıstan Kadrları Partiya”sını qurdu.

​

          Beləliklə, 1919 -cu ilin noyabrında bütün Alaş Orda üzvlərinə siyasi amnistiya vəd edildi. Bəziləri - xüsusən də Baitursyunov və Zəki Vəlidi - Stalindən Bolşevik partiyasına qoşulmaq təklifi aldılar:

​

 “Hər ikiniz millətçi olsanız da, sizi dünya miqyasında inqilab ideyasını qəbul edə biləcək insanlar kimi tanıyırıq ... Bu gün torpaqlarınızda partiyanın həyatı başlayır. Sizi bu işin içində görmək istəyirik. Təşkilatdan kənar olmağı seçənlər, həyatı geridə qoyur. Kommunist deyilsiz, amma sizi partiyanın üzvü olaraq görmək və bizimlə işləməyinizi istəyirəm."

​

Baitursyunov və Zəki Vəlidi, Alaş Ordanın digər üzvləri ilə birlikdə bu dəvəti qəbul etdilər. Bu siyasi kanaldan Alaşın qəlbinə çox yaxın olan modernləşmə layihəsinə töhfə vermək üçün istifadə etdilər. 1920 -ci illərdə, bolşeviklərə qoşulduqdan qısa bir müddət sonra, "burjua millətçiləri" kimi qələmə verilən Alaş Orda üzvlərindən bəziləri həbs edildi. Alaş üzvlərinin çoxunun təhlükəli hesab edilməsinə və sonradan Qazaxıstanın siyasi sahəsindəki vəzifələrindən uzaqlaşdırılmasına baxmayaraq, digərləri bolşevik hökumətində xalq komissarı kimi çalışaraq qalmağı bacardılar.

​

          Belə nümunələrdən biri, Alaş Ordanın aparıcı üzvlərindən biri olan Baitursyunovdur. Bu əməkdaşlığın Qazax xalqının daha parlaq gələcəyi ilə nəticələnəcəyinə nikbin baxaraq bolşeviklərə qoşuldu. O, həmçinin qeyd edirdi ki, Bolşevik partiyasına qoşulmaq, Alaşların modernləşmə məqsədinə nail ola biləcəyi bir üsuldur: "biz, millətçilər, kommunist olaraq Qazax xalqının mənafeləri naminə qanuni kanallardan istifadə edə bilərik". 1920 -ci ilin sentyabrından 1921 -ci ilin sentyabrınadək Qazaxıstan SSR Xalq Təhsil Komissarı vəzifəsində çalışdı, burada təhsilin vacibliyi haqda təbliğat etdi və xalq təhsili səylərini genişləndirdi. 1922 -ci ilin iyununda təhsil komissarının müavini və Akademik Mərkəzin müdiri oldu, 1922-1925 -ci illərdə Akademik Tədqiqat Mərkəzinin rəhbəri vəzifəsində çalışdı. Buna baxmayaraq 1924 -cü ildə partiyadan xaric edildi, ancaq 1928 -ci ilə qədər pedaqogika professoru olana qədər qazax dili və ədəbiyyatı müəllimi olaraq çalışmağa davam etdi.

​

          Bolşevik hakimiyyəti altında, məktəbəqədər, ibtidai və orta məktəblərdən ibarət geniş bir təhsil sistemi qazax dilində quruldu. Yeni məktəblər açıldı və mədrəsələr, İslam dini düşüncəsi məktəbləri yenidən açıldı. Bəzi mədrəsələr bolşevik əleyhinə təbliğat vasitəsi olaraq istifadə edildikdə, yenidən bağlanıldı. Həmçinin, 1920-ci illərin əvvəllərində Qazaxıstanda ilk ali təhsil müəssisələri quruldu: Bukeev, Semipalatinsk, Qazax, Orenberg Xalq Təhsil İnstitutları və Alma-Atada Qazax Təhsil İnstitutu. Sonrakı bir neçə ildə Qazaxıstan SSR bu pedaqoji institutların sayında genişlənmə gördü və ixtisaslaşdırılmış təhsil tibb, kənd təsərrüfatı və digər sahələrdə genişləndi.

​

          Qazaxların əhəmiyyətli bir hissəsi köçəri olduğu üçün Qazaxıstan SSR Qırmızı Karvanlar qrupunu qurdu. Qrupun manifesti Qazaxıstan səlahiyyətliləri tərəfindən nəşr edildi və üç əsas məqsədi sadaladı:

​

(1) Yerli Partiya Sovetləri və peşə orqanlarının araşdırılması, yoxlaması, təlimatı və yerli iş şəraitinin öyrənilməsi.

(2) Siyasi-maarifləndirici işlər və iqtisadi "aqro-təbliğat".

(3) Əhaliyə praktik tibbi və baytarlıq yardımı.

​

Millətin hər bir bölgəsi kommunizm mövzusunda mühazirələr vermək və qazaxları ovlarda və ya köçəri icmalarda maarifləndirmək üçün öz Qırmızı Karvanını göndərməli idi. Başqa sözlə, Qırmızı Ordunun siyasətini və fəaliyyətini köçəri qazaxlara izah edərkən, Qırmızı Karvan getdikləri icmalarda məktəblər və kitabxanalar da qururdu. Bu Qırmızı Karvanlar, kəndlərdə yerli bürokratlara aclığın aradan qaldırılması və sanitar şəraitin yaxşılaşdırılması üçün əmrlər də verirdi.

​

          Qadın savadsızlığı ilə mübarizə aparmaq və qadınların azad edilməsini təşviq etmək üçün Qazaxıstan SSR Qırmızı Yurdları da qurdu. Bunlar tibb və hüquq mütəxəssisləri, baytarlıq mütəxəssisləri, tərbiyəçilər və bolşevik təbliğatçılarının kohortları idi, onlar öz təcrübələrindən faydalanır və savadsız köçəri qadınlara təhsil nəşrləri paylayırdılar. Qırmızı Yurd işçiləri "savadsızlığın ləğvinin mənası haqqında müzakirələr təşkil etmək" üçün təlimat aldılar və Qazax köçərilərinə oxumağı və yazmağı öyrətdilər, hətta dərman payladılar və köçərilərə əkinçilik texnikasının təkmilləşdirilməsi haqqında öyrədirdilər. Qırmızı Yurdlar, çox nadir hallarda davam etməzdən əvvəl bir aula, beş - on gündən çox xidmət göstərirdi. Bir Qırmızı Yurd təkcə 1927 -ci ilin yazında üç min insana çatmağa malik idi. 

​

          Bu kampaniyalar Qazax xalqı arasında savadsızlıq səviyyəsinin tədricən, lakin ciddi şəkildə azalmasına kömək etdi. 1934 -cü ildə on üç mindən çox müəllim savadlılıq kampaniyasına yazıldı və 1936 -cı ildə daha on iki min nəfər bu işə qoşuldu. Bu müddət ərzində Qazax Dövlət Universiteti və Elmlər Akademiyası yaradıldı. Nəticədə, 1940 -cı ildə, səkkizdən on bir yaşa qədər olan uşaqların doxsan səkkiz faizi dövlət məktəblərində oxuyarkən, bütün kişilərin 76.3 faizi və bütün qadınların 66.3 faizi savadlı idi. Qazaxlar arasında təhsil və savadlılıq faizi İkinci Dünya Müharibəsindən sonra artaraq demək olar ki, yüzdə çatdı.

​

          Bolşeviklərin və Alaş Ordanın təhsil işinə olan ehtiraslarının fərqli səbəbləri olduğunu qeyd etmək vacibdir. Bolşeviklər, təhsilin ənənəvi Qazaxıstan cəmiyyətini Bolşevik dövlətinin təsirinə açıq bir cəmiyyətə çevirərək, bir tərbiyə vasitəsi olaraq xidmət edə biləcəyinə inanırdılar. Təhsilli qazaxlar bolşeviklər tərəfindən nəşr olunan qəzet və broşürlər vasitəsi ilə təşviqata daha açıq olardı və partiya kadrları vasitəçilərdən istifadə etmədən onlarla birbaşa əlaqə qura bilərdi. Fəqət, Alaş Orda Qazaxıstanın geriliyini aradan qaldırmaq üçün daha güclü təhsil səyləri arzuladı. Stalinin yerli dillərin öyrədilməsindəki sıxıntısı kütlələri partiya mediası ilə tanış etmək istəyindən irəli gəlsə də, Alaş Orda üzvlərinə Qazaxıstanda təhsil infrastrukturunu qurmağa da icazə verdi. Başqa sözlə desək, Alaşların modernləşdirmə layihələri üçün dövlət dəstəyinə, bolşeviklərin də qanuniliyi təmin etmək və siyasətlərini hərtərəfli həyata keçirmək üçün yerli Qazaxıstan kadrlarına ehtiyacı var idi. Qazax xalqını maarifləndirmək motivləri üst -üstə düşməsə də, bolşeviklərin və Alaş Ordanın əməkdaşlığı qazax icmalarında savadsızlığı ciddi şəkildə azaldaraq uğur qazandı.